قرنهاست انديشه بشر بر روي کاغذ نقش بسته است و اسناد و مدارک مربوط به هويت انساني و مايملک انسان از طريق کاغذ و نوشته ها برروي آن است که دست به دست مي چرخد . به سبب اختراع كاغذ امروزه دست يابي به اطلاعات بسيار تسهيل گشته است.
حتي با وجود پديده ها و رسانه هايي مثل تلويزيون , ماهواره , اينترنت و ... هنوز کاغذ در ارتباطات بشري حرف اول را مي زند .
کاغذ شايد ابزاري ساده به نظر آيد ولي واقعيت اين است که صفحه سفيدي است که هم چون لوح سفيد وجود انساني، هر نوشته اي را مي تواند بر خود حک کند .

کاغذ و پيشينه آن :
بشر پيش از پيدايش زبان ابتدا با نقش تصاوير بر ديواره غارها هم گرايش خود به نوشتن و تصوير سازي را نشان داد با به وجود آمدن زبان، قالب هاي خشتي به اصطلاح نخستين کاغذي بودند که بشر اقدام به نوشتن بر روي آنها کرد و حتي فرامين شاهان عهد کهن بروي قالب هاي خشتي نوشته مي شد. پس از قالب هاي خشتي، چرم حاصل از پوست حيوانات وسيله اي براي نوشتن شد تا اين که کاغذ به وجود آمد
کاغذ ورقه نازک همواري است که معمولا از الياف گياهي ساخته مي شود و براي نوشتن و چاپ کردن به کار مي رود . کلمه کاغذ از زبان سانسکريت وارد زبان فارسي شده است و لفظ اروپايي براي کاغذ از کلمه پاپيروس يوناني است. براي اولين بار، چيني ها موفق به اختراع كاغذ شدند. در سال 105 بعد از ميلاد، شخصي به نام تاسي لون موفق به اختراع کاغذ شد و حدود سال 610 ميلادي به ژاپن و 751 ميلادي به سمرقند راه يافت. در اواسط قرن دوم هجري کاغذ از سمرقند به بلاد اسلامي رسيد.

مي گويند: فضل ابن يحيي برمکي، نخستين کسي بود که در بغداد کارخانه کاغذ سازي داير کرد در قرن 4 هجري قمري کاغذ سازي در بغداد رواج يافت. ابن النديم از شش نوع کاغذ که در آن زمان معروف بود نام مي برد و مي گويد :
کتاب را از کاغذ خراساني مي ساختند در خراسان مردم براي ساختن کاغذ از پنبه و مواد نباتي استفاده مي کردند . مهم ترين کاغذ هايي که توسط مسلمانان ساخته شد کاغذ سليماني، طلعي، نوحي، فرعوني، جعفري، ماموني و چيني بود .

حدود يک قرن توليد کاغذ به روش دستي انجام گرفت و در سال 1799 ميلادي و حدود 1214 هجري قمري يک جوان فرانسوي بنام لوني دوبرت ماشين کوچکي براي توليد كاغذ، ابداع نمود .

به موجب نوشته گوستاولوبن در کتاب تمدن اسلام و عرب، اختراع کاغذ از پنبه و پارچه کهنه از ابتکار مسلمانان است .
بخش عمده کاغذ جهان از مغز چوب به دست مي آيد. از مشهورترين شهر هاي ايران که در کاغذ سازي (کارتن سازي) شهرت داشته، خونا يا خونج است که در زمان ياقوت به کاغذ کنان معروف بوده است . کاغذ از زمان اختراع آن تا امروز قابل اعتماد ترين وسيله انتقال انديشه بشر بوده است و نقش مهمي در جمع آوري و ذخيره اطلاعات و دانش بشر دارد. از اين رو با پيدايش مرکب وصنعت چاپ و مواد رنگي اين انديشه بشري با ابزاري نوين در آميخت. در تاريخ آمده است که انوشيروان شاه ساساني نامه اي به پادشاهان هند نوشت که روي برگ درخت نوشته شده بود .

مسعودي مورخ مشهور نيز به آن اشاره کرده است و ظاهرا از همان برگ هايي بوده که ابوريحان بيروني در کتاب تحقيق ماللهند به آن اشاره نموده است. از معروف ترين کاغذ هاي سده 12و 13 هجري قمري کاغذ هاي خان باليغ، ختايي، سمرقندي و کشميري بوده است .
امروزه کشورهاي سوئيس، آلمان و ژاپن در ساخت کاغذ مقدم بر کشور هاي ديگرند و انواع و اقسام کاغذ هاي سفيد و رنگي را توليد مي کنند .

کارخانجات کاغذ سازي به خمير کاغذ حاصل از چوب درختان نياز دارد ولي آيا واقعا تنها چوب است که مي تواند در توليد کاغذ کشور را ياري دهد؟
در صورت عدم استفاده از 6/1 ميليون تن باگاس بايد حدود يک ميليون و دويست و هفتاد هزار متر مکعب چوب مصرف شود که اين مقدار چوب معادل رويش سالانه 457 هزار هکتار جنگل است .
اين در حالي است که تخريب بي رويه درختان جنگلي به ويژه در مناطق شمالي کشور براي تهيه خمير کاغذ مي تواند اکوسيستم جنگلي اين مناطق کشور را در معرض آسيب جدي و حتي نابودي قرار دهد.

بازيافت کاغذ هاي باطله :
روزانه فقط در شهر تهران 450 تن کاغذ و مقواي ضايعاتي توسط مردم دور ريخته مي شود .
کاغذ بايد همواره جايگاه مجزايي در تفکيک زباله ها داشته باشد. در كنار توجه به صرفه جويي کاغذ بايد فرهنگي در بين مردم شکل بگيرد که در آن فرهنگ، مردم ضمن آشنايي با بحث بازيافت کاغذها، بدانند کاغذ ها تنها در صورتي که قابل نوشتن باشد، ارزشمند نيست و مي توان ضايعات آن را نيز دوباره طي مراحل بازيافتي مجددا به کاغذ، تبديل کرد .

ايمني در كار
ماشين آلات مورد استفاده در صنعت كاغذ، كارتن و واحدهاي تبديل كارتن در صورت رعايت نكردن موارد ايمني، عدم هوشياري و سهل انگاري اپراتور در حين كار با ماشين آلات بسيار خطرناك بوده و موجب بروز حوادث دلخراش و جبران ناپذير مي شود. از اين رو به تشريح موارد خطرساز و چگونگي جلوگيري از اين حوادث مي پردازيم.

آتش:
آتش سوزي يكي از مهم ترين حوادثي است كه در كارخانجات كاغذ و كارتن سازي به وقوع مي پيوندد. مواد اوليه اين صنعت چوب و كاغذ است و در محيط كارخانه ها پرزهاي قابل اشتعال به مقدار زياد وجود دارد. يكي از راه كارهاي جلوگيري از آتش سوزي، كنترل عوامل آتش زا مي باشد. يكي از مواردي كه در برخي موارد موجب بروز آتش سوزي مي شود، استعمال دخانيات و ساير موارد مشابه آتش زا توسط پرسنل كارخانجات است. اين مورد در صورت تلاش مديران كارخانجات براي جلوگيري مطلق از استعمال سيگار در خفي و نقاط كور كارخانه كه معمولا دور از دسترس و ديد مي باشد، نموده كه اين مورد بسيار خطرناك تر و جدي تر، ايجاد حادثه مي كند. مديران بايد بدانند پرسنل سيگاري تحت هر شرايطي، دخانيات مصرف مي كنند و در صورت كنترل شديد آنان، علاوه بر كم شدن كيفيت كار و كارآيي، اين پرسنل با ورود به نقاط خطرناك، فاجعه هاي جبران ناپذيري را ايجاد مي كنند. براي جلوگيري از اين مساله بهتر است استعمال دخانيات در تمام نقاط كارخانه ممنوع بوده و محل مناسبي را براي آن در نظر گرفت. در اين صورت آتش سيگار در نقطه اي كه قابل ديد بوده و دور از مواد قابل اشتعال محيط كارخانه است، خاموش شود.

در گام بعدي بايد عوامل احتمالي آتش زا را بررسي نموده و راه كار مناسبي براي آن اتخاذ نمود. به عنوان مثال برق نيز يكي از عوامل آتش زا است كه با اتصالي و ايجاد جرقه موجب آتش سوزي مي گردد. اگر كابل هاي انتقال برق ضعيف تر از حد استاندارد باشند، در حين كار توانايي انتقال جريان را ندارند بنابراين محافظ ها داغ و ذوب شده و ايجاد جرقه و در نهايت آتش سوزي مي نمايند. در چنين مواردي با محاسبه شماره اندازه كابل هاي انتقال جريان الكتريكي و انتخاب كابل مناسب مي توان از آتش سوزي جلوگيري نمود. كابل ها بايد از محيط هاي عاري از حرارت، مواد قابل اشتعال و سوختني كه فاقد لبه هاي تيز و برنده است، عبور كنند تا در صورت اتصالي و جرقه هاي الكتريكي، از احتمال آتش سوزي كاسته شود. در طراحي تابلوهاي برق و در مسيرهاي طولاني كابل از فيوزهاي استاندارد استفاده شود تا در مواقع اتصالي جريان به سرعت قطع گردد. مديران بايد به پرسنل مسئول ايمني و سرپرستان توليد آموزش داده تا در صورت اتصالي و اين گونه موارد خطر ساز جريان برق را از تابلوهاي اصلي قطع نمايند. اين عامل علاوه بر جلوگيري از آتش باعث مي شود مدارهاي الكتريكي و سيستم هاي الكترونيكي كارخانه از صدمه جدي مصون بمانند. براي پيش گيري از بروز حوادث خصوصا آتش سوزي بايد تمام مواردي كه موجب مشتعل شدن مواد اوليه كارخانجات كاغذ و كارتن هستند را بررسي و كنترل نمود و مواد قابل اشتعال را در مجاورت عوامل آتش زا قرار نداد.

پس از بررسي عوامل آتش زا بايد موارد كنترل و مهار آتش در اختيار پرسنل كارخانه قرار گيرد و آموزش هاي لازم به آنان داده شود. اين آموزش ها بايد به گونه اي باشد كه پرسنل در صورت مشاهده موارد خطرناك يكديگر را مطلع نمايند و عكس العمل آنان نيز مشخص باشد. ثانيه ها را نبايد براي مهار آتش سوزي از دست داد و در صورت مشاهده آتش هاي كوچك و بي اهميت، واكنش درست براي مهار آن انجام شود. پرسنل بايد توجيه شوند كه تمام آتش سوزي هاي بزرگ دنيا داراي عوامل بسيار كوچكي بوده اند. اين عامل مي تواند يك ته سيگار روشن باشد. پس از خاموش شدن آتش هاي كوچك بايد تا چند ساعت هوشيار بود تا آتش دوباره شعله ور نگردد. كارخانجات پيشرفته از حسگرهاي الكترونيكي حساس به دود و آتش استفاده مي كنند تا ايمني كامل در انبارهاي كم رفت و آمد رعايت شود.

استفاده از كپسول هاي آتش نشاني مناسب با و نصب آنها در نقاط استراتژيك كارخانه مي تواند باعث بالا رفتن ضريب امنيت كارخانه گردد. البته لوله كشي آب و استفاده از باكس هاي آتش (fire box) كه از يك منبع ذخيره آب تغذيه مي شوند، مي تواند گام موثري در كنترل حريق و سوانح احتمالي باشد. در برخي كارخانه ها از ماشين هاي تانكردار، براي جلوگيري از آتش سوزي هاي احتمالي استفاده مي شود. قرار دادن محصولات توليد شده در كارخانه هاي كاغذ و كارتن سازي بايد به گونه اي باشد تا مسير تردد افراد و دسترسي آنان به فايرباكس و كپسول هاي آتش نشاني را مسدود نكند و در صورت بروز حوادث دسترسي به اين امكانات آسان باشد. با توجه به اين كه نفرات بايد كارهاي جداگانه اي براي مهار سريع آتش انجام دهند، چيدمان محصولات اهميت زيادي دارد. آتش داراي 3 فاكتور اصلي است و سه ضلع مثلث را تشكيل مي دهد. براي مهار حريق بايد حداقل يكي از اين اضلاع را از آن گرفت. در صورت بروز آتش هاي بزرگ و عدم توانايي پرسنل در مهار آن، بايد به شركت هاي مجاور اطلاع رساني نمود.
انجام مانورهاي مهار حريق در محيط خارج از كارخانه در بالا بردن آگاهي پرسنل در برخورد با حوادث احتمالي بسيار مفيد است.
پرسنل كارخانه بايد آگاهي كاملي از موارد ايمني داشته باشند و آموزش هاي لازم به صورت طبقه بندي شده و متناسب با مسوليت آنان، انجام شود. در اين موارد مي توان با هزينه هاي بسيار ناچيز از حوادث جاني و مالي بسيار بزرگ جلوگيري نمود.